In memoriam Jeri Logemann

Op donderdag 19 juni jl. overleed prof. dr. Jeri Logemann, de Amerikaanse logopedist en pionier in de diagnostiek en behandeling van orofaryngeale slikstoornissen. Ze is 72 jaar oud geworden.

In Nederland is Logemann bekend geworden door haar boek 'Slikstoornissen' (oorspronkelijk titel: Evaluation and treatment of swallowing disorders). Tegenwoordig zijn er talloze dysfagiehandboeken, maar zij was in 1983 de eerste. Het onderzoeken en behandelen van verworven slikstoornissen bij volwassenen ontwikkelde sterk in de VS toen de medische behandeling van patiënten met hoofdhalskanker verbeterde en tegelijk de slikstoornissen meer manifest werden die daarna overbleven. Logemann ontwikkelde voor deze patiënten de compensatietechnieken die we nog steeds gebruiken, waarvan de supraglottische slik waarschijnlijk de bekendste is. Maar ze hield zich ook bezig met neurologische slikstoornissen, stemstoornissen enzovoort.

Slikvideo
Logemann was als clinicus, docent en wetenschappper verbonden aan de Northwestern University (Evanston, Illinois) en heeft talloze logopedisten en onderzoekers opgeleid. Een van haar belangrijkste verdiensten is het ontwikkelen en propageren van de 'modified barium swallow' of slikvideo geweest. Ze leerde radiologen om de faryngeale slikfase bij patiënten in beeld te brengen met kleine hoeveelheden contrastmiddel (barium) en terwijl de patiënt zit. Bij de gewone 'barium swallow study' moeten patiënten namelijk liggend grote slokken barium wegslikken om de slokdarmfunctie in beeld te brengen. En ze leerde logopedisten om deze beelden te gebruiken om de fysiologie van de orofaryngeale slikfasen te begrijpen en de afwijkingen en therapeutische opties te analyseren. Met als doel om patiënten weer (veilig) te kunnen laten eten en drinken; problemen die 30 jaar geleden in de geneeskunde of logopedie nog nauwelijks aan de orde waren.

Logemann heeft meer dan 200 wetenschappelijke publicaties en boeken op haar naam staan en ijverde voor degelijke gerandomiseerde studies om de meerwaarde van logopedische interventies aan te tonen. Tegelijk was ze bestuurlijk zeer actief, ondermeer als voorzitter van de American Speech-Language-Hearing Association en de Dysphagia Research Society.

Inspirator
Ook voor mij is Jeri een grote inspirator geweest. De eerste druk van haar boek heb ik een kwart eeuw geleden bijna stuk gelezen (zie bovenste foto) en is het begin geweest van mijn voortdurende interesse in het begrijpen en behandelen van slikstoornissen. In de jaren '90 van de vorige eeuw is ze op uitnodiging van de collega's van het AZU een paar keer voor een tweedaagse masterclass in Nederland geweest en ik heb haar diverse keren in het buitenland op congressen ontmoet. In die begintijd propageerde Logemann o.a. de thermotactiele stimulatie als behandeling om de slikreflex te faciliteren en ik heb het haar een keer op mezelf laten demonstreren om zeker te weten dat ik de techniek goed begreep. Inmiddels is deze aanpak vrijwel obsoleet en vervangen door betere behandeltechnieken. Ik heb haar eigenwijs ook eens gevraagd hoe haar naam moet worden uitgesproken: in Nederland wordt het gauw uitgesproken als [lodj-mən], maar het is [ló-gə-mən].
Jeri Logemann had ernstig reuma en was de laatste jaren van haar leven rolstoelafhankelijk, maar dat heeft haar niet weerhouden om professioneel actief te blijven. De internationale logopedie heeft met haar overlijden een grootse collega verloren.