Parkinsonia parkinsoni

Dit jaar vieren we dat het 200 jaar geleden is dat James Parkinson (1755-1824) zijn beroemde geworden An Essay on the Shaking Palsy [1] in 1817 publiceerde, waarin hij voor het eerst het ziektebeeld beschreef dat later zijn naam kreeg. En tegenwoordig vieren we Wereldparkinsondag op zijn geboortedag op 11 april.
Maar Parkinson had een brede belangstelling en heeft onder andere ook een belangrijke bijdrage geleverd aan de geologie en paleontologie [2,3]. Een ronde plaquette op de muur waar ooit het huis stond waar hij in Londen praktijk hield, getuigt daarvan.

Plaquette in de muur op 1 Hoxton Square in Londen. Er staat nu een restaurant (eigen foto’s).

Ik ontdekte dit toen ik met mijn proefschrift Drooling and dysphagia in Parkinson’s disease bezig was. Niks bijzonders dat je je verdiept in naamgever van je onderzoeksdomein, maar ik was destijds erg opgetogen, want ik had net als Parkinson ook wel parttime paleontoloog willen zijn. Ik verzamel namelijk al jaren fossielen en ontdekte nu dat Parkinson een grote fossielencollectie had! En dat er bovendien fossielen naar hem zijn genoemd, waaronder een familie van ammonieten: Parkinsoniidae [4]. Talloze boeken en natuurhistorische musea heb ik doorzocht om uit te zoeken of dat klopte. En ik moest natuurlijk ook zo’n ammoniet in mijn verzameling zien te krijgen. Maar hoe? Net als Parkinson erop uit trekken om in de grond te gaan zoeken? Ik heb het geprobeerd, alleen de kleine zwarte ammonieten op de rechter foto (waarvan ik de soort niet weet) heb ik zelf gevonden op het strand bij Lime Regis, de Jurassic Coast van Zuid-Engeland. De andere zijn parkinsonia’s die ik in de loop van de tijd op mineralenbeurzen heb kunnen aanschaffen. 

Parkinsonia rarecostata (links) en Parkinsonia parkinsonii (rechts; eigen collectie).

Paleontologie
In de tweede helft van de 18^e eeuw groeide de belangstelling voor de geologie (aardkunde) en paleontologie (studie van de fossiele resten van organismen). Tot dan toe was de kennis over de leeftijd en ontwikkeling van de aarde gebaseerd op de Bijbel. Ook Parkinson raakte er in geïnteresseerd en begon als hobby fossielen te verzamelen en beschrijven, in de periode die decennia later de ‘Heroic Age of Geology’ (1790-1820) werd genoemd [4,5]. In 1807 was Parkinson een van de 13 oprichters van de Geological Society of London. Hij had op dat moment het eerste deel van zijn boek Organic remains of a former world (1804) gepubliceerd, waarvan in 1808 en 1811 deel 2 en deel 3 volgden, met herdrukken tot 1833 [5]. In 1822 publiceerde hij Outlines of Oryctology. An Introduction to the Study of Fossil Organic Remains [6], waarvan hieronder enkele illustraties. Deze boeken waren dikke naslagwerken van samen meer dan 2000 pagina’s. Daar valt het zijn essay van 82 pagina’s over zes mensen met ‘shaking palsy’ een beetje bij in het niet.

Illustratie uit Outlines of Oryctology. An Introduction to the Study of Fossil Organic Remains, James Parkinson, 1822.

Dankzij zijn collectioneren en zeer nauwkeurig beschrijven van zoveel fossielen zijn er diverse naar hem genoemd, bijvoorbeeld de Parkinsonia parkinsoni, Parkinsonia dorsetensis en Parkinsonia rarecostata. Dat zijn ammonieten, uitgestorven inktvissoorten die leefden in een vlakke spiraalvorming schelp. Er hebben honderden soorten ammonieten geleefd van enkele centimeters tot menshoog, gedurende ongeveer 400 miljoen tot 65 miljoen jaar geleden [4]. Het enige eponiem waar hij tijdens zijn leven van geweten heeft is de Parkinsonia parkinsoni, een ammoniet die leefden tussen 172 en 168 miljoen jaar geleden (Midden Jura) en in 1821 voor het eerst werd beschreven door de bioloog James Sowerby, [2,4].

Parkinson beschreef de fossielen in zijn boeken met zeer veel detail. Dat maakt het beter begrijpelijk hoe het mogelijk is dat hij een tot dan toe onbekende ziekte op basis van slechts zes mensen – waarvan hij er drie enkel op straat zag lopen – zo bijzonder accuraat heeft kunnen beschrijven. Uiteraard moest er ook een parkinsonia op mijn proefschrift komen. Dat was in 2011, 200 jaar na de publicatie van deel drie van de Organic remains of a former world.

Titelpagina's van het derde deel Parkinson’s boek (1811) en van mijn proefschrift (2011).

Ter gelegenheid van 200 jaar ziekte van Parkinson is een vertaling van het Parkinson’s essay verschenen met een uitbreiding door parkinsonneuroloog Jorrit Hoff over de huidige kennis van de ziekte [7].
Zie voor meer ammonieten ook mijn pinterestbord: https://nl.pinterest.com/hannekekalf/ammonites/

Literatuur
1. Parkinson J. An essay on the shaking palsy. London: Sherwood, Neely and Jones, 1817.
2. Draaisma D. Ontregelde geesten. Groningen: Historische Uitgeverij; 2006.
3. https://en.wikipedia.org/wiki/James_Parkinson
4. Chaumeton H, Magna D. Fossielen. Postdam: Tanden Verlaag GmbH; 2005.
5. Sakula A. Gentleman of the hammer: British medical geologists in the 19th-century. Journal of the Royal Society of Medicine 1990; 83:788-794.
6. Parkinson J. Outlines of Oryctology. An introduction to the study of fossil organic remains. London: Sherwood, Neely and Jones, 1822.
7. Parkinson J, Hoff J. 200 jaar ziekte van Parkinson. Met de vertaling van An essay on the shaking palsy. Koog aan de Zaan: Poiesz Uitgevers BV, 2017.